вторник, 19 декабря 2017 г.

Təsadüf




Qollarımı açıb skamyaya sərmişdim. İri, mavi damarları sayırdım. Dodaqlarım açılıb-yumulurdu: “Bu gün, məhz bu gün, sabah olmaz”. Heç nə fikirləşmirdim. Heç nə fikirləşmək istəmirdim. Qorxurdum.
-Sabah olmaz.
-Nə?, – qeyri-iradi sual verdim.
-Sabah gecdir. Sabaha saxlasan, eləməyəcəksən.
Başımı qaldırıb üzünə də baxmadım. Çantamı götürüb, oradan uzaqlaşmaq istədim. Üzümü ona tərəf çevirmədən əlimlə skamyanı yoxladım. Çantam yox idi. Ayağa durub, ətrafa baxdım.
-Məndədir, – dedi.
-Verin, mən getməliyəm.
Arxasında gizlədiyi çantanı çıxarıb, ilgəyini açdı. İçərisinə baxdı:
-Dodaq boyası… al qırmızı… maraqlıdır.
-Neyləyirsiz? Orada pul yoxdu.
-Hə, pulları cibində saxlayırsan?
Hirslənmişdim.
-Polis çağırım?
-Yox, onlardan xoşum gəlmir, – deyib, axtarışlarına davam elədi, – salfet, telefon kitabçası… bəlkə, içərisində tanıdığım nömrələr də var.
-Sizə nə lazımdır?
-Qadınların çantasında eşələnmək xoşuma gəlir…
Lənət şeytana. Çantamı qoyub, gedə bilərdim. Elə də elədim.
-Hara gedirsən? Belə tez məğlub olansan? Bunu başa düşməliydim.
Sözləri mənə toxundu:
-Yoxx… siz mənim haqqımda nə bilirsiz axı…
Deyəsən, elə bu sualı gözləyirdi:
-Lazım olduğundan çox şey. Məsələn, bu gün özünü öldürmək istəyirsən. Özü də heç bir ciddi səbəb olmadan. Amma iradən çatmır. Çatmayacaq da. Çatsa, bunu çoxdan edərdin. Neçə yaşın var?… Həə, qadından yaş soruşmazlar… Üstəlik, ehtiyatlısan. Çantada sənə lazım olan əsas şeydən – ülgücdən başqa hər şey var – məsələn, istifadə etmədiyin dodaq boyası. Boş telefon kitabçası…
-Bunların sizə nə dəxli?
-Necə yəni nə dəxli? Dünyada tanımadığın qadını öyrənməkdən maraqlı nə ola bilər?..
-öyrənə bilməmək…
Çantamı onun əllərindən qopardım. O, gülümsədi:
-Mübarizliyin də varmış. Ölmək üçün tez deyil?
Onu dinləməyib uzaqlaşdım. Avtobus dayanacağına tərəf getdim. Özüm də bilmirəm niyə… Hara gedəcəkdim?
Arxamca gəlirdi. Tələsmirdi. Düz yanıma çatanadək gözlədim. Və soruşdum:
-Məndən nə istəyirsiz axı?
O, yenə məni özümdən çıxaran təbəssümlə gülümsədi:
-Bilmirsən? Yəni, heç ağlına gəlmir?
-Yox.
-Məni Allah göndərib. Səni xilas etmək üçün…
-Bunu necə edəcəksiniz?
-Birinci işim sənə evlənmək təklif etmək olacaq.
Gülüşümü saxlaya bilmədim. Çoxdandır, belə gülmürdüm. Başımı qaldırıb, ilk dəfə ona nəzər saldım. Nə çirkin idi, nə yaraşıqlı. Adi adam idi. 35-40 yaşlarında heç nə ilə diqqəti çəkməyən adi kişi…
-Mən nə cavab verməliyəm? Cəhənnəm ol?
-Yox, razılaşmalısan.
-Niyə?
-Çünki səni gülməyə vadar edə bildim. İndi bunu hər adam bacarmazdı.
-Yaxşı. Onda gedək.
-Hara? Axı indi VVAQ şöbəsi bağlıdır.
Gülümsədim:
-Gedək, ərizəni hazırlayaq.
Bayırda möhkəm yağış başlamışdı. Amma buna qədər biz –iki yad adam qarşımıza çıxan ilk kafeyə girib, çay sifariş etmişdik. Mənim sevdiyim kimi, masada limon və çiyələk mürəbbəsi vardı.
O, bloknot və kağız istədi, verdim. Yazmağa başladı… Mənə elə gəldi ki, şeir yazır. Az qala yalvaracaqdım ki, lazım deyil, özüm sənə nə qədər desən, şeir yazaram, amma bircə sən eləmə. Amma demədim, fikirləşdim ki, onsuz da, bir saat sonra başqa bir parkda yenə damarlarımı saya bilərəm və üstəlik, bu dəfə daha ağıllı tərpənib, dükandan ülgüc alacağam…
Onun sakit səsi məni fikirlərimdən ayırdı:
-Belə… ərizə hazırdır…
Gözüm mətndə hərf səhvlərini axtardı. Yox idi. Bircə yerdə, nöqtələr vardı – orada mənim adım olmalıydı.
O, bloknotdan oxumağa başladı.
-Mən, Hafiz Məmmədov, bu gün …….. ilə tanış olmuşam və onunla evlənməyə qərar vermişəm. Ümid edirəm ki, xanım subaydı və bizim evlənməyimizə heç nə əngəl olmayacaq. Siz də bizim bir ay gözləməyəmizə ehtiyac görməyəcəksiniz, çünki xanım depressiyadadı, hər an intihar barədə düşünə bilər. İnanıram ki, onu ölümdən xilas etmək kimi ülvi bir məqsəd sizin tərəfinizdən laqeydliklə qarşılanmayacaq. Xanıma gəlincə, o da son şans kimi mənim təklifimdən yararlanmaq niyyətindədir və düşünür ki, onun tərəfindən hər hansı peşmançılıq olacağı təqdirdə, özünün köhnə planını reallaşdıra bilər…. Qalır tarix və imza…
O susdu, nüfuzedici nəzərlərlə üzümə baxdı. Gülümsədim:
-Adım Gülnardır. Hüseynova.
-Bilirəm. Şəxsiyyət vəsiqən məndədir, bayaq çantandan çıxarmışam.
-Bəs, niyə adımı ərizəyə yazmamısan?
-Əvvəlcə, sənin öz dilindən razılıq almaq istədim…
Sonra o, yavaş-yavaş mənim həyat tarixçəmi danışmağa başladı. Özündən uydururdu, amma detallara qədər hər şey üst-üstə düşürdü. Mən təfərrüatları əlavə edirdim. Və ikimiz də gülümsəyirdik…
-İşin böyük bir hissəsi hazırdır. Sən artıq mənə aşiqsən, – dedi qəfildən.
-Bəs, sən?
-Mən hələ yox. Amma yalvarıram, köhnə eşqlərini xatırlatma. Çox qısqancam.
- …
Anlaşdıq. Bir ay onun evində, bir ay mənim evimdə yaşayacaqdıq. Bal ayını kənddə keçirəcəkdik. Çayımızı içib qalxdıq.
Yağış kəsmişdi. Mənə elə gəlirdi ki, bu yuxudu… Məni evədək ötürdü. Söz verdim ki, onunla evləməmiş ölməyəcəyəm…
Başımı qaldırdım. Skamyada yanımda oturan kişiyə nəzər saldım. Məni görmürdü də… Dodağının altında nəsə təkrar edirdi. “Sabah yox”, sabah olmaz”, – deyə pıçıldayırdı. Ona “sabah olmaz”, – dedim. Təəccüblə üzümə baxdı:
-Nəsə dediniz?
-Dedim ki, sabah olmaz. Elə bu gün də. Yağış yağacaq deyəsən… Gedək sizə maraqlı bir hekayə danışacam…

2008

понедельник, 18 декабря 2017 г.

Portağal şirəsi

(Markes'ə)


-  Niyə, portağalın qoxusu onun özündən “dadlıdır” axı?
- Bu səni ona görə narahat edir ki, qoxuya toxunmaq olmur. Ona nüfuz etmək mümkün deyil. Sən o qoxuya dayana bilmirsən, dəli olursan, elə bilirsən ki, meyvəni yeyən kimi sakit olacaq ürəyin. Amma gözlədiyin effekt alınmır.
-        Bəs rəngi?
-        Rəngi? Bu sənin üçün az əhəmiyyətlidir, sadəcə, ovqata hesablanıb, bir də gözlərin rahatlığına.
-        Sənin cavabını bilmədiyin sual var? Sən bunları hardan bilirsən?

-        Bilmirəm... Görürsən, bilmədiyim cavab da var...


Qapalı bir məkandayıq. Kafenin sarı işıqları onun üzünə düşür. Sarışındır? Deyəsən. Üzbəüz oturub. Kostyumda, köynəkdə. Elə bizimkilər kimi. Bura necə gəldiyimizi, necə tanış olduğumuzu xatırlamıram. Bəs o?.. Ah, nədir bu portağal qoxusu?



-        Niyə narahatsan?, – soruşur.
-        Heç, portağal ətri gəldi...
-        Məni sevirsən?
-        Düzünü deyim? Hə.
-        İstəyirsən getməyim, hə?..
-        Həm də necə... Ofisiantı çağır, portağal şirəsi gətirsin.



O, elə bil, ikinci cümləmi eşitmir. Demirəm ki, portağal mənim üçün Yeni il nağılıdı, sevincdi, uşaq üçün oyuncaq nədirsə, odur, xoş-əhval ruhiyyədir. Demirəm, amma o bilir. Mənə elə gəlir, mən nə hiss edirəmsə o bilir. Bilir nəyi sevirəm, nəyi sevmirəm.


Mənsə baxıram, istəyirəm yalvaram ki, məni də apar. Sizin qaydaları qəbul edərəm, sizin qadınlar kimi geyinərəm, onlar kimi olaram. Dayan, bəlkə, onu öz dünyasında gözləyən qadın var...



Zəngi onun yerinə mən vururam, görünür, o unudub. Gələn olmur. Bizi tək qoyublar. Biz bu böyük dünyada ikimizik. O və mən. Amma dayan, dünya hanı? Pəncərələr bağlıdır, çöldə küləkmi əsir, günəşmi çıxıb, yaydırmı, qışdırmı, gecədirmi, gündüzdürmü? Bəlkə, qapının o tərəfində dünya yoxdu? Bəlkə, bütün dünya elə bu kafedən ibarətdir?
Deyir:



-        Mən qayıdacam, amma bilmirəm, qayıtsam, sən məni xatırlayacaqsanmı?
-        Niyə xatırlamayım ki?
-        Mən başqa cismdə qayıdacam, hər maskanı cəmi bir dəfə geyinmək olur.
-        Bəs getməsən?

-        Getməsəm, olmaz. Mən söz vermişəm.


O necə gedəcək? Haradan? Durduğu yerdə qeyb ola bilməz axı. Amma hara? Gedim o çıxışda yanğın törədim, o qapıda bəndə dönüm, o pəncərəni çilik-çilik eləyim, o təyyarənin benzinini boşaldım, o gəminin altını deşim, o maşının təkərinə iynə batırım...



Baxışlarımdan narahat olur. Masanın üstündəki ağ rəngdə qədəhlərdən birini götürür, mineral sudan bir qurtum alır. Mən soruşuram:



-        Sənin dünyanda bütün insanlar belə yaxşıdırlar?



Cavab vermir. Susur. Təkrar sual verirəm. Dəxli olmayan cavab verir. Səsi ilk dəfə titrəyir:



-        Sən yaxşısan. Sən hamıdan yaxşısan... Sən başa düşürsən. Səni başa düşürəm...
-        Öz dünyanda belə deyil?
-        Onlar qəşəngdirlər, amma  danışmaqdan qorxurlar.
-        Niyə?
-        Elə bilirlər, danışanda tilsim qaçır. Maraq dayanır.
-        Bəs sən?
-        Mən danışmaya bilmirəm... Mən qulaq asmaya bilmirəm.
-        Bəs kişilər?
-        Onlar da susur...
-        Bizdəkilər isə susa bilmirlər.
-        Bu yaxşıdı ki.
-        Amma onların danışmağa da sözləri yoxdu...

O, kədərlə gülümsəyir.

-        Bəlkə, hər şey bu kafedə belədir, - deyirəm, - bəlkə, bu yuxudur, bəlkə, mən dəliyəm?
-        Yox.
-        Bəs sən necə gəldin?
-        Sən çağırdın məni. Gəlməyə bilməzdim. Gəldim göstərim ki, sevgi var. Sən bundan sonra da sevə bilərsən.
-        Yox, getmə. Başqa heç kəsi istəmirəm, sən bəsimsən...
-        Yaxın gəl, vaxt azdır, bir az da çox qalsam, heç getmək istəməyəcəm, buna görə sənə də cəza verəcəklər.
-        Vecimə deyil. Lap öldürsünlər.
-        Mən dedim axı, söz vermişəm. Mən sözümə sadiq olmasam, sevərsən məni?
-        Bilmirəm, bəlkə də, sevərəm, amma bu məni incidər.
-        O zaman üzümdən öp və mən gedim.
-        İlahi, sənin dərin...

Sözümü deməyə imkan tapmıram. Ofisiant qapını açır. Portağal şirəsini masanın üstünə qoyur. 

- Niyə bir şirə?
- İki nəfərsiz?


Üzümü qarşı tərəfə çevirirəm, o yoxdur... Masanın üstündə kağızda yazılıb: "Unutma, sən hər dəfə portağal qoxusu duyanda yanında olacam"...

среда, 8 ноября 2017 г.

Yeganə Cansail üçün (32-ci noyabrın anlatdıqları)

‎Sənə şirin bir konfet göstərirlər, yaxınlaşıb götürürsən, bəlkə, kağızını da açırsan, lap elə çevik təprənib onun dadına da baxırsan, amma bu daddan hələ doymamış baxırsan ki, əlində yalnız boş konfet kağızı qalıb. Xışldayan kağızdakı şirə qalığı əllərini çirkləndirir, bükürsən və zibil qabına tullayırsan… 

“Bəzən belə olur” yazmaq istədim, amma yazmadım. Düşündüm. Bəlkə, roman kimi yaşaya bilməməyimizin səbəbi elə bizim özümüzdədir? Bəlkə, heç bu barədə düşünmək lazım deyil, başını aşağı salıb sakitcə yazmaq lazımdır? Bəlkə, biz ona görə roman yaşamaq istəyirik ki, roman yaza bilmirik? Bəlkə, “roman yaşamaq roman yazmaqdan daha yaxşıdır” aqressiyasının altında istədiyin kimi yaşaya bilməmək yox, əslində, istədiyin kimi yaza bilməmək dayanır, hə? Köşə yazısını roman kimi sırımağı bacarardıq, amma bu yalan kimə və nəyə lazımdır axı?

Tutalım, roman yazmaq çətin məsələdir. Bəs roman yaşamaq niyə çətin olmalıdır axı? Əslində, biz hamımız öz romanımızın qəhrəmanıyıq, müxtəlif zaman kəsiyində başqa qəhrəmanlar gəlir və gedir, hər şey dəyişir, bəzən hətta alt-üst olur, sənin özündən başqa. Bəzən hər şey o qədər çətin gəlir ki, özünü də məhv etmək istəyirsən. ”Olummu, ölümmü?” düşünürsən, amma nəyini düşünəsən ki? Bu vaxtadək olumu seçmisən, təkcə ona görə yox ki, ölümdən qorxmusan və ya həyatı daha çox sevmisən. Həm də ona görə ki, az-şox yaradıcı təbiəti olan adamlar kimi içində bir manyaklıq var...Özü də bir dəfəyə ölümü - intiharı yox, daha gec, asta ölümü - məsələn, stressləri, şərab şüşələrini, qarşıqlıqsız sevgiləri - qəsdən ən uyğunsuz vaxtda ən uyğunsuz adamları, hadisələri, qərarları seçirsən. Nəyin acığını çıxıran görəsən özündən? Amma bəzi adamların içində barometr olur və özünüməhv arzusu da bu barometrə dəyib dağılır, hər dəfə o əfsanəvi Simurq quşu kimi külündən yaranırsan, əvvəlkindən daha bərk yapışırsan həyata. Mən həmişə belə olmuşam, bundan sonra da belə olacam, Yeganə...

Hərdən içimdə hər kəsdən, xüsusən də misralardan və sətirlərdən gizləmək istədiyim, ən çox bədiiləşdirməkdən qorxduğum qəzəbin qaynaqlarını axtarıram, tapmıram…

Nə zamansa Peyğəmbərimizin it leşində belə gözəllik axtarmasını gözlərim dolaraq oxumuşdum. Amma həyatımın sonrakı mərhələrində unutdum ki, mən artıq yalnız leşlərdə gözəllik axtarıram. Səhv olanda da elə bu idi...

Uzun illər mənə elə gəlirdi ki, Cırtdan ona görə Divə rast gəlir ki, it hürən tərəfə getməkdən imtina edir, işıq gələn tərəfi seçir... Nə idi məndə bu açıq-aşkar görünən işığı iqnor edib, qaranlıqda nur damcısı axtarmaq ehtirası? Heç nədən, bəlkə də, təkəbbürdən. Bəlkə də, adamlara mən “sizdən daha yaxşıyam”, “sizin görmədiyinizi, görmək istəmədiyinizi görürəm”, “məndə şəfqət hissi daha çoxdur” çağırışı idi bu? Bilmirəm, bəlkə də, Nazim Hikmətin “almanı sevmək üçün onun da səni sevməsi şərtmi” sualı bir az inandırmışdı məni “haqq yolunda olduğuma”. Amma indi mən bu sualın cavabını bilirəm: bəli, şərt! Almanı bilmirəm, amma adamı sevmək üçün onun da səni sevməsi şərt! Yoxsa, ürəyində tanıyıb-bilmədiyin O dəliyi açılacaq, ikinci biletin gəlmək bilməyən sahibini axtaracaqsan foyelərdə. Bəlkə də, Onun addım səslərini eşidəcəksən, amma ona doğru qollarını açıb qaçmağa hazırlaşma. Bircə soruşma ki niyə. Ona görə ki, sən qaçdıqca o da qaçacaq – amma əks istiqamətə. Biz hamımız beləyik. Mən də, Sən də, O da...

 Demə ki, qaçmasan, olmaz. Demə ki, roman yaşamağa tələsirsən. Vaxt ömürdən gedir. Nə yaşa baxır, nə də yazdıqlarına. Sual vermə ki, “roman yaşamaqmı, yazmaqmı?”. Həm yaşa, həm də yaz. Yaşadığını yaz, yazdığını yaşa.

Amma ölənlərlə deyil, yaşayanlarla yaşa! Öldürənlərlə deyil, yaşadanlarla yaşa!

Yaşa – bacarsan, yazmadan yaşa...

Bacarsan, yaşadığını yaz...

noyabr 2011

пятница, 3 ноября 2017 г.

k. üçün ikinci məktub















Bu gün də sənə tamaşa elədim. Diksinmə, hansı şəhərdə, küçədə, kafedə, evdə olduğundan xəbərsizəm. Açığı, maraqlı da deyil. Bütün zir-zibillər elə bu maraqdan başlayır. Əvvəl 'necəsən', 'neynirsən', sonra 'hardasan', daha sonra 'kiminləsən'. Ikimiz də bilirik ki, birinci sual çox zaman elə-belə - söhbətə başlamaq üçün verilir. Və bir gün bütün söhbətlər bitir. Çünki adamlar bir-birilərini tanıdıqca özlərini də öyrənirlər nöqtə-nöqtə, bu isə təhlükəli məqamdır. Bundan sonra uzaqlaşma başlayır. Əslində, kimdənsə qaçmaq deyil bu, sadəcə, o kimsə sənin şkafında gizlətdiyin skeleti özü də bilmədən faş edib. Sən o skeletlə üz-üzə gəlməkdən qorxursan. Qarşındakı adamı da bu qorxuya görə bağışlaya bilmirsən...
Mənim şkafımda nə var? Yəqin, ağlında bu sual da hərlənir. Nahaq yerə. Mən axmaq adam deyiləm, qorxularımı da o skeletlərlə birgə basdırmışam. Xatırlamıram nə zaman. Belə alınıb. Zamanla...
Zamanla görəcəksən, amma bu heç xoşuna gəlməyəcək. Iddialı görünəcək, qeyri-səmimi təsir bağışlayacaq, qıcıq yaradacaq. Hərçənd, burada elə bir şey yoxdur. Xarakter məsələsidir, vəssalam.
Hamı sirri sevməli deyil ki. Sirrdən zəhləsi gedən adamlar da var. Hə, Qordi düyünü. Mən praktik adamam. Isgəndər kimi. Prinsipə düşməyincə. Xoşbəxtlikdən, bu az-az olur...

Indi 'necəsən' yox, 'xoşbəxtsənmi ?' sualını vermək istərdim. Yox, söhbətə başlamaq üçün yox. Sadəcə, başını tərpədib, yalandan belə olsa, gülümsəməndən ötrü. Bircə bu səhnəni izləməyin marağındayam...

Bu, yaxşı yalandır, əzizim, adamlar, heyif ki, çox zaman ona inanmaq istəmirlər.

'Darıxmışam' yazmaq istərdim. Intəhası, biz nə vaxt görüşdük ki... Amma bu gün də sənə tamaşa elədim...

yəni bu gün də səni görmədim...

1-2 noyabr 2017

четверг, 2 ноября 2017 г.

k. üçün birinci məktub


Bəlkə də, dünyada ən yaxşı bacardığım iş diqqət çəkməkdir. Insan psixologiyasını yaxşı bilirəm (ilk mərhələdə bütün trüklər əla işləyir, üç-dörd ay maraqlı görünmək xoşuma gəlir, sonra bəzəksiz-düzəksiz, yəni olduğum kimi olmaq istəyirəm, bu ayrı, uzun və kədərli mövzudur, növbəti məktublarda istəsən, danışarıq, hərçənd, bu barədə söhbət açmaq istəməzdim), bədii dil mənim üçün plastilin kimidir, onu istədiyim şəklə sala bilirəm, məntiqimə isə müəllimlərim də çox zaman həsəd aparıb və sair və ilaxır. Yəni indi oturub, üç-beş dəqiqəyə sənə məktub yazmağa nə var. Amma istəmirəm. Bilirsən... əslində, niyəsə mənə elə gəlir, bunu səndən yaxşı heç kəs bilmir. Heç kəs bilmir ki, adam həmişə ən yaxşı bacardığı işlərdən yorulur. Niyəsini də bilirsən. Yeni zirvə axtarışı, nə bilim, bacarıqla imkanların uzlaşmaması, rahatlıqla istedadın bir-birini qəbul etməməsi... Bu da uzun söhbətdir.

Ağıllı görünməkdən zəhləm gedir, ağılsız görünmək də istəmirəm. Istəmək. Gözəl feldir (əcaba, son qaydalara görə, bu sözü düzmü yazdım?). Bəzən adam arzulara sarı getmir, bəzən arzunun özü də olmur. Çünki sevinclərin ömrü çox qısadır. Gözləmək daha gözəldir. Mən arzularımdan birdəfəlik qab kimi istifadə eləmək istəmirəm. Ən pisi nədir? Biz azərbaycanlılar birdəfəlik qablardan yararlanandan sonra onları yuyub quruduruq. Guya qənaətkarıq. Bax arzularla da bəzən belə olur. Onların ömrünü zorla uzatmaq istəyirsən. Elə bil xəstəni süni nəfəs aparatına qoşmusan...

Amma bir arzum var. Mənə bir sətir yazarsan. Hə, heç kəsdən istəmədiyim şeydir bu. Yəni adətən məktublarımı cavab almaq üçün yazmıram. Cavablar maraqsızdır. Çünki onları həmişə əzbərdən bilmişəm. Indi bilmirəm. Etiraf edirəm, bilmirəm. Və ona görə də ilk dəfədir, cümlələr arasında keçidlərim uğursuz alınır. Keçidlərdən zəhləm gedir, xüsusən yeraltı keçidlərdən. Xüsusən eskalator yoxdursa... Hə, maşın yolunun düz ortasındayam. Sözlər yolu keçməyimə imkan vermir.

Sənin işıqforunda hansı işıq yanır?


Yazılma tarixi: oktyabr 2017