среда, 8 ноября 2017 г.

Yeganə Cansail üçün (32-ci noyabrın anlatdıqları)

‎Sənə şirin bir konfet göstərirlər, yaxınlaşıb götürürsən, bəlkə, kağızını da açırsan, lap elə çevik təprənib onun dadına da baxırsan, amma bu daddan hələ doymamış baxırsan ki, əlində yalnız boş konfet kağızı qalıb. Xışldayan kağızdakı şirə qalığı əllərini çirkləndirir, bükürsən və zibil qabına tullayırsan… 

“Bəzən belə olur” yazmaq istədim, amma yazmadım. Düşündüm. Bəlkə, roman kimi yaşaya bilməməyimizin səbəbi elə bizim özümüzdədir? Bəlkə, heç bu barədə düşünmək lazım deyil, başını aşağı salıb sakitcə yazmaq lazımdır? Bəlkə, biz ona görə roman yaşamaq istəyirik ki, roman yaza bilmirik? Bəlkə, “roman yaşamaq roman yazmaqdan daha yaxşıdır” aqressiyasının altında istədiyin kimi yaşaya bilməmək yox, əslində, istədiyin kimi yaza bilməmək dayanır, hə? Köşə yazısını roman kimi sırımağı bacarardıq, amma bu yalan kimə və nəyə lazımdır axı?

Tutalım, roman yazmaq çətin məsələdir. Bəs roman yaşamaq niyə çətin olmalıdır axı? Əslində, biz hamımız öz romanımızın qəhrəmanıyıq, müxtəlif zaman kəsiyində başqa qəhrəmanlar gəlir və gedir, hər şey dəyişir, bəzən hətta alt-üst olur, sənin özündən başqa. Bəzən hər şey o qədər çətin gəlir ki, özünü də məhv etmək istəyirsən. ”Olummu, ölümmü?” düşünürsən, amma nəyini düşünəsən ki? Bu vaxtadək olumu seçmisən, təkcə ona görə yox ki, ölümdən qorxmusan və ya həyatı daha çox sevmisən. Həm də ona görə ki, az-şox yaradıcı təbiəti olan adamlar kimi içində bir manyaklıq var...Özü də bir dəfəyə ölümü - intiharı yox, daha gec, asta ölümü - məsələn, stressləri, şərab şüşələrini, qarşıqlıqsız sevgiləri - qəsdən ən uyğunsuz vaxtda ən uyğunsuz adamları, hadisələri, qərarları seçirsən. Nəyin acığını çıxıran görəsən özündən? Amma bəzi adamların içində barometr olur və özünüməhv arzusu da bu barometrə dəyib dağılır, hər dəfə o əfsanəvi Simurq quşu kimi külündən yaranırsan, əvvəlkindən daha bərk yapışırsan həyata. Mən həmişə belə olmuşam, bundan sonra da belə olacam, Yeganə...

Hərdən içimdə hər kəsdən, xüsusən də misralardan və sətirlərdən gizləmək istədiyim, ən çox bədiiləşdirməkdən qorxduğum qəzəbin qaynaqlarını axtarıram, tapmıram…

Nə zamansa Peyğəmbərimizin it leşində belə gözəllik axtarmasını gözlərim dolaraq oxumuşdum. Amma həyatımın sonrakı mərhələrində unutdum ki, mən artıq yalnız leşlərdə gözəllik axtarıram. Səhv olanda da elə bu idi...

Uzun illər mənə elə gəlirdi ki, Cırtdan ona görə Divə rast gəlir ki, it hürən tərəfə getməkdən imtina edir, işıq gələn tərəfi seçir... Nə idi məndə bu açıq-aşkar görünən işığı iqnor edib, qaranlıqda nur damcısı axtarmaq ehtirası? Heç nədən, bəlkə də, təkəbbürdən. Bəlkə də, adamlara mən “sizdən daha yaxşıyam”, “sizin görmədiyinizi, görmək istəmədiyinizi görürəm”, “məndə şəfqət hissi daha çoxdur” çağırışı idi bu? Bilmirəm, bəlkə də, Nazim Hikmətin “almanı sevmək üçün onun da səni sevməsi şərtmi” sualı bir az inandırmışdı məni “haqq yolunda olduğuma”. Amma indi mən bu sualın cavabını bilirəm: bəli, şərt! Almanı bilmirəm, amma adamı sevmək üçün onun da səni sevməsi şərt! Yoxsa, ürəyində tanıyıb-bilmədiyin O dəliyi açılacaq, ikinci biletin gəlmək bilməyən sahibini axtaracaqsan foyelərdə. Bəlkə də, Onun addım səslərini eşidəcəksən, amma ona doğru qollarını açıb qaçmağa hazırlaşma. Bircə soruşma ki niyə. Ona görə ki, sən qaçdıqca o da qaçacaq – amma əks istiqamətə. Biz hamımız beləyik. Mən də, Sən də, O da...

 Demə ki, qaçmasan, olmaz. Demə ki, roman yaşamağa tələsirsən. Vaxt ömürdən gedir. Nə yaşa baxır, nə də yazdıqlarına. Sual vermə ki, “roman yaşamaqmı, yazmaqmı?”. Həm yaşa, həm də yaz. Yaşadığını yaz, yazdığını yaşa.

Amma ölənlərlə deyil, yaşayanlarla yaşa! Öldürənlərlə deyil, yaşadanlarla yaşa!

Yaşa – bacarsan, yazmadan yaşa...

Bacarsan, yaşadığını yaz...

noyabr 2011

пятница, 3 ноября 2017 г.

k. üçün ikinci məktub















Bu gün də sənə tamaşa elədim. Diksinmə, hansı şəhərdə, küçədə, kafedə, evdə olduğundan xəbərsizəm. Açığı, maraqlı da deyil. Bütün zir-zibillər elə bu maraqdan başlayır. Əvvəl 'necəsən', 'neynirsən', sonra 'hardasan', daha sonra 'kiminləsən'. Ikimiz də bilirik ki, birinci sual çox zaman elə-belə - söhbətə başlamaq üçün verilir. Və bir gün bütün söhbətlər bitir. Çünki adamlar bir-birilərini tanıdıqca özlərini də öyrənirlər nöqtə-nöqtə, bu isə təhlükəli məqamdır. Bundan sonra uzaqlaşma başlayır. Əslində, kimdənsə qaçmaq deyil bu, sadəcə, o kimsə sənin şkafında gizlətdiyin skeleti özü də bilmədən faş edib. Sən o skeletlə üz-üzə gəlməkdən qorxursan. Qarşındakı adamı da bu qorxuya görə bağışlaya bilmirsən...
Mənim şkafımda nə var? Yəqin, ağlında bu sual da hərlənir. Nahaq yerə. Mən axmaq adam deyiləm, qorxularımı da o skeletlərlə birgə basdırmışam. Xatırlamıram nə zaman. Belə alınıb. Zamanla...
Zamanla görəcəksən, amma bu heç xoşuna gəlməyəcək. Iddialı görünəcək, qeyri-səmimi təsir bağışlayacaq, qıcıq yaradacaq. Hərçənd, burada elə bir şey yoxdur. Xarakter məsələsidir, vəssalam.
Hamı sirri sevməli deyil ki. Sirrdən zəhləsi gedən adamlar da var. Hə, Qordi düyünü. Mən praktik adamam. Isgəndər kimi. Prinsipə düşməyincə. Xoşbəxtlikdən, bu az-az olur...

Indi 'necəsən' yox, 'xoşbəxtsənmi ?' sualını vermək istərdim. Yox, söhbətə başlamaq üçün yox. Sadəcə, başını tərpədib, yalandan belə olsa, gülümsəməndən ötrü. Bircə bu səhnəni izləməyin marağındayam...

Bu, yaxşı yalandır, əzizim, adamlar, heyif ki, çox zaman ona inanmaq istəmirlər.

'Darıxmışam' yazmaq istərdim. Intəhası, biz nə vaxt görüşdük ki... Amma bu gün də sənə tamaşa elədim...

yəni bu gün də səni görmədim...

1-2 noyabr 2017

четверг, 2 ноября 2017 г.

k. üçün birinci məktub


Bəlkə də, dünyada ən yaxşı bacardığım iş diqqət çəkməkdir. Insan psixologiyasını yaxşı bilirəm (ilk mərhələdə bütün trüklər əla işləyir, üç-dörd ay maraqlı görünmək xoşuma gəlir, sonra bəzəksiz-düzəksiz, yəni olduğum kimi olmaq istəyirəm, bu ayrı, uzun və kədərli mövzudur, növbəti məktublarda istəsən, danışarıq, hərçənd, bu barədə söhbət açmaq istəməzdim), bədii dil mənim üçün plastilin kimidir, onu istədiyim şəklə sala bilirəm, məntiqimə isə müəllimlərim də çox zaman həsəd aparıb və sair və ilaxır. Yəni indi oturub, üç-beş dəqiqəyə sənə məktub yazmağa nə var. Amma istəmirəm. Bilirsən... əslində, niyəsə mənə elə gəlir, bunu səndən yaxşı heç kəs bilmir. Heç kəs bilmir ki, adam həmişə ən yaxşı bacardığı işlərdən yorulur. Niyəsini də bilirsən. Yeni zirvə axtarışı, nə bilim, bacarıqla imkanların uzlaşmaması, rahatlıqla istedadın bir-birini qəbul etməməsi... Bu da uzun söhbətdir.

Ağıllı görünməkdən zəhləm gedir, ağılsız görünmək də istəmirəm. Istəmək. Gözəl feldir (əcaba, son qaydalara görə, bu sözü düzmü yazdım?). Bəzən adam arzulara sarı getmir, bəzən arzunun özü də olmur. Çünki sevinclərin ömrü çox qısadır. Gözləmək daha gözəldir. Mən arzularımdan birdəfəlik qab kimi istifadə eləmək istəmirəm. Ən pisi nədir? Biz azərbaycanlılar birdəfəlik qablardan yararlanandan sonra onları yuyub quruduruq. Guya qənaətkarıq. Bax arzularla da bəzən belə olur. Onların ömrünü zorla uzatmaq istəyirsən. Elə bil xəstəni süni nəfəs aparatına qoşmusan...

Amma bir arzum var. Mənə bir sətir yazarsan. Hə, heç kəsdən istəmədiyim şeydir bu. Yəni adətən məktublarımı cavab almaq üçün yazmıram. Cavablar maraqsızdır. Çünki onları həmişə əzbərdən bilmişəm. Indi bilmirəm. Etiraf edirəm, bilmirəm. Və ona görə də ilk dəfədir, cümlələr arasında keçidlərim uğursuz alınır. Keçidlərdən zəhləm gedir, xüsusən yeraltı keçidlərdən. Xüsusən eskalator yoxdursa... Hə, maşın yolunun düz ortasındayam. Sözlər yolu keçməyimə imkan vermir.

Sənin işıqforunda hansı işıq yanır?


Yazılma tarixi: oktyabr 2017